Turkije kampt met enorme milieuproblemen. Deze zijn vooral te wijten aan gebrekkige afvalverwerking die in de grote steden nog vaak is voorbehouden aan voddenrapers. Maar er is sprake van een kentering.
Om te beginnen heeft Turkije veel geld beschikbaar voor verbetering van de wetgeving op milieugebied en veel wetgeving is aangepast aan EU-regelgeving. Al met al is er een moderniseringsslag in gang gezet die ruimte laat voor Nederlandse expertise, zo signaleert een recent verschenen marktverkenning. De Turkse milieusector omvat luchtverontreiniging, (gevaarlijk) afval en afvalwaterzuivering. De overheid speelt als opdrachtgever een belangrijke rol op de overigens moeilijk te betreden markt. Dit blijkt ook uit de hierbij opgetekende ervaringen van Nederlandse ondernemers.
Advies- en ingenieursbureau Grontmij in De Bilt is sinds 2001 actief in Turkije. “We hebben daar vooral EVD-projecten gedaan”, zegt Ferd Schelleman, die er als adviseur milieumanagement bij betrokken was.
“Zodoende hebben we een aardig netwerk opgebouwd, vooral bij het Turkse ministerie van Milieu dat we hebben geholpen met de implementatie van EU-wetgeving op het gebied van chemicaliën. De arbeidsomstandigheden in de industrie waar deze stoffen worden geproduceerd en gebruikt, kunnen aanzienlijk worden verbeterd en kennisoverdracht is daarbij een erg belangrijke component”, aldus Schelleman.
Meeliften
Grontmij is dan ook niet zelfstandig te werk gegaan bij het chemicaliënproject, maar in een consortium, onder andere met TNO, RPS Advies, het Roemeense bureau GIE en de Turkse partner MERKAT. Als bedrijf alleen red je het niet. Schelleman: “Wij zoeken daarom andere bedrijven die mee kunnen liften. En we hadden uiteraard ook een Turkse partner. Dat is het belangrijkste. Zakendoen in Turkije stoelt op relaties, families. Je moet iemand zien te vinden die in het netwerk zit waarin jij actief wilt worden. Wij hebben begin dit jaar een eigen kantoor opgezet in Istanbul. Onze Turkse directeur daar kent de markt en de netwerken goed. Hij is vertrouwd met de procedures in Turkije en de regels voor aanbestedingen van de EU-tenders.” Volgens Schelleman is verder perfecte beheersing van de Turkse taal een absolute voorwaarde. “Het is een must voor medewerkers die overleggen met klanten en opdrachtgevers in Turkije.” Hij waarschuwt in dit verband dat Nederlandse Turken niet per definitie goed Turks spreken. In elk geval onvoldoende in letterlijk Turkse termen. Dat kun je als Nederlander natuurlijk niet beoordelen en het is dan ook een valkuil waarmee Nederlandse ondernemers rekening moeten houden.”
De kansen voor Nederlandse ondernemers op de Turkse milieumarkt noemt Schelleman heel breed: van (drinkwater)zuivering tot afvalverwerking. “De open stortplaatsen die ze nu meestal nog hebben, dat kan gewoon niet meer. En de oudelandfills met grondwaterverontreiniging zijn nodig toe aan sanering en herinrichting volgens moderne maatstaven.
Wat dit laatste betreft wijst Schelleman erop dat bij het in praktijk brengen van de EU-richtlijnen in Turkije nog ontzettend veel moet gebeuren. “Eigenlijk moet dat nog helemaal van de grond komen.”
Open stortplaats
Tot die conclusie komt feitelijk ook directeur Cees Duijn van Nihot Recycling Technology. Zijn bedrijf heeft al een kwart eeuw ervaring met het scheiden van huishoudelijk afval, bouw- en sloopafval, bedrijfsafval en compost met behulp van luchttechniek. Hij zegt: “Nederland heeft een goed controleerbare markt voor afvalverwerking. Met wet- en regelgeving hebben wij duidelijke randvoorwaarden gecreëerd. Vaak is het probleem dat men vanuit het buitenland naar ons systeem kijkt en dan een stukje van dat geheel wil overnemen, maar schrikt van de prijs. In Turkije zijn ze bijvoorbeeld niet snel bereid om 100.000 euro te betalen voor een windshifter. Een van de problemen is het verzamelen en verwerken van afval. Vaak wordt gekozen voor het dumpen op een open stortplaats en dat kost hooguit een paar uur rijden. Het achterland is zo groot.”
Marktmonitoring
Duijn is sinds 2005 drie keer in Turkije geweest. Inmiddels heeft zijn bedrijf er een agent, vooral met het oog op marktmonitoring. “We moeten erbij zijn. We doen mee aan beurzen. We hebben contact met de grotere gemeenten. Die nodigen we ook uit om in Amsterdam te komen kijken. Bepaalde Turkse regio’s zijn kapitaalkrachtig. Toeristen verwachten dat er op een normale, West-Europese manier met afval wordt omgegaan. Incidenteel zal er dus geld zijn voor technologie zoals die van Nihot. Structureel ligt het moeilijker. Dan hebben we te maken met een ondoorzichtige bureaucratie, met veel onduidelijke lagen.”
Hij kenschetst: “De politiek. Er is geen continuïteit in het ambtenarencorps, omdat de meeste hoofden van dienst politiek benoemde personen zijn. Voor de structurele ontwikkeling van een afvalmanagementbeleid is tijd nodig. Maar als er iedere vier of vijf jaar een wisseling is door de politieke ontwikkelingen, dan wordt zo’n proces elke keer gefrustreerd. Wanneer ik met een ambtenaar een goed contact heb en hij valt weg door een politieke benoeming, kan ik weer opnieuw beginnen.”
“Essentieel is dat je op locatie frequent aanwezig bent. Neem de manier waarop het lokaal gaat als uitgangspunt, anders wordt het één grote frustratie.” En ook Duijn adviseert: “Zorg voor een betrouwbare, goed Turks sprekende lokale medewerker. Investeer in de persoonlijke relatie. Dat is erg belangrijk voor de continuïteit. Even bijpraten bij een kop koffie. Soms gaat het nergens over. Een order binnenhalen kan lang duren, maar het komt ook voor dat dingen in een weekend geregeld zijn. Dus vooral aanpassen aan het lokale tempo en de lokale gebruiken. Doe het vooral niet als een Nederlander. Daarmee loop je jezelf te frustreren en de Turkse partij denkt dat je een onbeschofte cultuurbarbaar bent. Je moet wel goed in het achterhoofd houden dat we in Turkije te maken hebben met een van de oudste culturen van Europa.”
Hoofdstad: Ankara
Inwoners: 71,2 miljoen
Oppervlakte: 780.580 km², 19 x Nederland
Bbp: 5.482 US dollar per capita
Belangrijkste handelspartners: Verenigd Koningkrijk, Duitsland, Rusland
Grootste groeimarkt: consumptiegoederen
Bron: Buitenlandse Markten 2008
