De wereldwijde kredietcrisis treft Turkije meteen in de reële economie. In de stad Izmit wordt de kolenkachel weer tevoorschijn gehaald. Het is al behoorlijk koud in de industriestad Izmit, een uur ten oosten van Istanbul. In de huizen wordt gestookt; de rooksliertjes kringelen omhoog uit de afgebrokkelde schoorstenen.
Het dure gas en de zwaardere levensomstandigheden maken dat de mensen weer een beroep doen op hun eerder afgeschreven oude kolenkachels. De ielige Niyazi heeft twee dagen geleden de bruine kachel uit de schuur gepakt en het ding in de woonkamer geïnstalleerd. Hij is zes weken werkloos. „Ik verdiende een beetje geld als nachtwaker bij een naaiatelier, maar ze krijgen geen bestellingen meer uit Duitsland. Alles ligt stil. Ze hebben me naar huis gestuurd.”
Veel Turken hebben een hele tijd gedacht dat het wel mee zou vallen met de gevolgen in Turkije van de wereldwijde financiële crisis. Een maand geleden zei premier Erdogan nog: „God zij dank, de crisis heeft ons overgeslagen.” Maar de laatste ontwikkelingen laten zien dat de Turken te vroeg hebben gejuicht.
Elke dag wordt het land met de neus op de bittere feiten gedrukt. De Turkse lira is in drie weken 25 procent in waarde gedaald, aandelen op de beurs zijn de helft waard van wat ze twee maanden geleden waren, elke dag berichten kranten over fabrieken die dichtgaan. De minister van handel meldde gisteren dat de export in de afgelopen maand met 20 procent is verminderd.
Het duurt even voordat de kachel zijn werk naar behoren doet. De drie kinderen van Niyazi en Figen komen van school. De oudste is een jongen met jampotglazen, een dondersteen die de staart van zijn speelgoedleeuw stiekem op de kachel verbrandt. Figen ziet het en geeft de jongen een tik op zijn hoofd. Terwijl die afdruipt, vertelt Figen: „Ik heb een broer in Nederland. Deventer, daar woont hij met zijn gezin. Ik hoop dat hij ons wat geld kan sturen de komende maanden. Want werk vinden is onmogelijk hier.”
De Turkse regering heeft snel valuta nodig nu buitenlandse investeerders Turkije en vooral de Turkse beurs verlaten. De industrie moet op een of andere manier op de been gehouden worden. Dinsdag werd aangekondigd dat kleine bedrijven die geen personeel ontslaan op een renteloos staatskrediet tot 50.000 euro kunnen rekenen.
Maar nu al sneuvelen grote textielbedrijven en ontslaan autofabrikanten duizenden werknemers. Om het tij te keren, is behoefte aan groot geld. Het IMF moet de reddingsboei gooien: premier Tayyip Erdogan is in onderhandeling om een voor Turkse begrippen immense lening van veertig miljard dollar te krijgen.
Niyazi doet in de tussentijd zijn grijze, dikke jas aan en gaat naar buiten om op de truck te wachten die kolen komt brengen. Een dienst van de gemeente: gratis kolen voor behoeftige gezinnen. Niyazi is vandaag niet de enige die erop aast. De hele buurt wil wel gratis kolen.
Terwijl ze wachten in het koffiehuis in de grootste straat van de wijk zegt de koffiehuiseigenaar Mehmet giechelend: „Het wordt weer drukker bij mij in het koffiehuis. Dat betekent dat de werkloosheid stijgt in dit land. Ik heb mijn beste tijd gehad in 2001, tijdens die grote crisis. Zou het deze keer net zo erg worden?”
Auto- en textielfabrieken lijden onder crisis
Er zijn 200.000 werklozen bijgekomen in Turkije, liet het Turkse Instituut voor de Statistiek eerder deze week weten. Het werkloosheidpercentage is daarmee op bijna 10 procent gekomen. Dat zijn nog maar de cijfers tot afgelopen augustus. Het is zeker dat veel meer mensen in september, oktober en november hun banen hebben verloren. Over deze maanden zijn nog geen cijfers.
De grootste autofabrikant Tofas heeft deze maand tienduizend arbeiders naar huis gestuurd. Ook in de textielindustrie vallen massaontslagen. Deze twee sectoren zijn de grootste in Turkije, en zijn voor hun inkomen grotendeels afhankelijk van de EU-landen.
