HET IMF, EUROPESE OVERHEDEN EN BANKEN LENEN 110 MILJARD EURO UIT AAN GRIEKENLAND, DE ZIEKE MAN VAN EUROPA. ZIEN WIJ DAT GELD OOIT TERUG?
Nederland en nog twaalf Europese landen, waaronder Oekraïne, Roemenië en Bosnië. Hij weet waarover hij praat, want zes van ’zijn’ landen hebben sinds het uitbreken van de kredietcrisis een beroep op IMF-leningen gedaan. Bakker: ‘Alleen was het pakket in alle gevallen minder ingrijpend dan in Griekenland, omdat die landen veel eerder onze hulp hebben ingeroepen. Griekenland heeft daar veel te lang mee gewacht.’ Wat de reddingsactie zo gecompliceerd en lastig te verkopen maakt, is dat er niet één, maar twee doelen zijn: het afwenden van een acuut financieringsprobleem en het versterken van de economische fundamenten. Het meest acuut is de volkomen uit En zodat artsen en andere zelfstandigen tonnen per jaar kunnen blijven verdienen en dankzij corrupte belastingambtenaren nauwelijks belasting betalen.
Zorgen over de Griekse kredietwaardigheid zijn terecht, maar de kans dat Griekenland op de oude voet verdergaat, is uiterst gering – want dan gaat de geldkraan meteen dicht. De beloofde 110 miljard euro krijgt Griekenland in termijnen: elk kwartaal controleert het IMF of de bezuinigingen en hervormingen op koers liggen. Is dat niet zo, dan krijgt Griekenland geen geld meer en moet het land net
als de afgelopen weken twintig procent rente betalen – of nog meer. Dat wil geen Griek. Maar dat wil nog niet zeggen dat het makkelijke hervormingen zijn.
Reddingsactie
‘Het pakket maatregelen dat is afgesproken, is heel fors’, zegt Age Bakker, bewindvoerder bij het IMF van eshonderd euro per werkende Nederlander, 4,7 miljard euro in totaal, leent
Nederland uit aan Griekenland. Dat moet het land er weer bovenop helpen. Krijgen wij dat geld ooit terug? Of gaan de Grieken gewoon door met uitgeven? Zodat ambtenaren lekker
op hun 55e, met behoud van hun volle salaris, met pensioen kunnen gaan.
het lood geslagen begroting. Inmiddels heeft het Griekse parlement ingestemd
met een loonverlaging van ambtenaren, het verlagen van de pensioenen,
het verhogen van de pensioenleeftijd en met hogere btw en accijnzen.
De belastinginning verbeteren, wordt lastiger. De belastingafdrachten bedragen
in Griekenland 32 procent van het bruto binnenlands product (bbp) tegenover 40 procent gemiddeld in
de rijke landen. Dat komt niet doordat de tarieven zo laag zijn, maar doordat veel belastingambtenaren omkoopbaar of in elk geval laks zijn. Nadeel van alle maatregelen is dat de
pijn op korte termijn alleen nog maar erger wordt. ‘Je weet nu al bijna zeker dat de werkloosheid door de bezuinigingen verder gaat oplopen en dat de lonen zullen dalen, of in elk geval een tijdlang niet zullen stijgen’, zegt Joost van den Akker, econoom bij de Rabobank. Extra lastig om draagvlak
te creëren, is dat de meest zichtbare
‘Het pakket maatregelen is heel fors’
GRIEKEN KRIJGEN ZWEMBANDJES, MAAR MOETEN WEL OP ZWEMLES
Een makkelijke ingrepen, het snijden in de salarissen en pensioenen van ambtenaren, de lagere- en middeninkomens raken, terwijl het aanpakken van de belastingontduiking door rijke
Grieken veel bewerkelijker en minder zichtbaar is.
Protesten
Zijn deze aanpassingen haalbaar? Bakker van het IMF denkt van wel. ‘Begin jaren negentig zaten Finland en Zweden in een diepe crisis en moesten heel ingrijpend bezuinigen. Tot meer
dan tien procent van het bruto binnenlands product, vergelijkbaar met
wat Griekenland moet bezuinigen. Toch is dat gelukt, en de landen kwamen
er sterker uit.’ Een ander voorbeeld is Turkije, dat in 2001 een begrotingstekort van 25
procent had – nog wel wat erger dus dan het tekort van bijna 14 procent
van Griekenland. Ondanks protesten van de vakbonden voerde de regering
de bezuinigingen door en de Turkse overheid verkocht voor meer dan 20 miljard euro aan staatsbedrijven. In totaal leende Turkije 45 miljard dollar van het IMF. Nog nooit leende een
land zoveel geld van het fonds. Griekenland leent ongeveer 40 miljard dollar.
In het eerste jaar van het IMF-regiem kromp de Turkse economie met zes procent, maar al snel ging het weer bergopwaarts en in 2006 boekte Turkije een begrotingsoverschot. De economie groeide fors en de kredietwaardigheid schoot omhoog; Turkije betaalt tegenwoordig over leningen in euro’s zo’n vijf procent rente tegenover bijna tien procent in 2001.
Het tweede doel van de afspraken tussen Griekenland en het IMF en de eurolanden is het concurrerender maken van de economie. Sinds de invoering van de euro is de Griekse concurrentiepositie met 25 procent achteruitgegaan. En volgens de Oeso, een economische denktank, is de concurrentie op arbeids- en productmarkten nergens binnen de EU zo gering als in Griekenland.
Zijn overheidsbezuinigingen bij wijze van spreken een kwestie van één pennenstreek, een dynamischere economie vergt een mentaliteitsverandering, en die is veel moeilijker af te
dwingen. ‘Het enige wat hier helpt is een schoktherapie‘, zegt Bakker.
Afschrikwekkend voorbeeld
En wat als Griekenland vrolijk doorgaat met frauderen en niet aan de eisen van het IMF en de Europese Commissie voldoet? Het is gebeurd dat landen IMF-leningen niet hebben terugbetaald. Maar
dan hebben we het over marginale landen als Soedan en Zimbabwe. Zelfs de meeste arme landen hebben hun IMF-leningen terugbetaald. Wie IMFleningen niet terugbetaalt, is een paria en zal lange tijd nergens een cent kunnen lenen. Maar Van den Akker van de Rabobank noemt ook Argentinië als afschrikwekkend voorbeeld. Na de crisis in 2002 betaalde Argentinië wel zijn schuld aan het IMF af, maar de andere buitenlandse crediteuren konden fluiten naar het grootste deel van hun vorderingen. Sindsdien kan de Argentijnse regering nergens meer terecht voor kredieten.
Als Griekenland zou besluiten de rentebetalingen op zijn buitenlandse schulden eenzijdig op te schorten, krijgt het land geen nieuwe leningen meer. Dan daalt het begrotingstekort
niet, zoals nu is afgesproken met het IMF, trapsgewijs naar twee procent in 2014, maar moet het de begroting overnight in balans brengen, omdat het geld er niet is. In dat geval moet Griekenland nog veel rigoureuzer saneren dan het land nu. Maar dat is kennelijk nog niet doorgedrongen tot
al die stakende Griekse ambtenaren. Dat de komende jaren voor de meeste
Grieken niet leuk worden, is waarschijnlijk. Maar dat het land verder afglijdt als het zich niet houdt aan het IMF-programma, staat vast.
PAUL.VAN.DER.KWAST@INTERMEDIAIR.NL
Bron: tekst Paul van der Kwast
